Сатырычная камедыя «Выбачайце, каліласка!» была налісана аўтарам у тысяча дзевяцьсот пяць-дзесят трэцім годзе. Гэта быў вельмі складаны і цяжкі час для жыхароў вёскі. Многа вяскоўцаў загінула на вайне, а тым, што засталіся, неабход-на было падьшаць сельскую гаспадарку. Людзі працавалі з раніцы да вечара, а атрымлівалі за гэта часцей толькі працадні. Але ж, нягледзячы на гэта, былі ў той час, як, дарэчы, і сёння, такія людзі, што на цяжкасцях іншых рабілі сабе кар'е-ру, даслужваліся да высокіх чыноў. Праблемы калгаснікаў такіх кіраўнікоў мала хвалявалі, га-лоўным для іх была асабістая выгада. Андрэй Ма-каёнак быў знаёмы з некаторымі такімі кіраўні-камі. Іх праца і паводзіяы выклікалі ў аўтара абу-рэнне. Такіх кіраўнікоў-кар'ерыстаў ен і выкрыў у сваёй камедьгі «Выбачайце, калі ласка! »
Галоўды персанаж камедыі — Калібераў. Гэты чалавек узначальвае райвыканкам і вало-дае ўсёй паўнатой улады ў раёне. Ён любіць казыраць словамі: «У маім раёне я за ўсё ад-казваю». Метад яго працы — пагрозы і грубае запалохванне падначаленых. Калібераў раней працаваў у Мінску, займаў высокую пасаду, але правініўся, і не адзін раз. За гэта яго адправілі ў раён. I ў раёне Калібераву таксама паспелі зрабіць заўвагу за дрэнныя адносіны да пра-цы. Таму яму спешна трэба было падняць сябе ў вачах начальства. Ён дабіваецца гэтага любой цаной: падманам, махлярствам, і пры гэтым выдае сябе за прынцыповага чалавека. Атрым-ліваецца гэта ў Каліберава так спрытна, што нават Ганна не можа адразу раскусіць яг ... Читать дальше »

Камедыя «Выбачанце, калі ласкаі* напіса-на ў ляцідзесятыя гады і адлюстроўвае тага-часнае калгаснае жыццё. Асноўная задача, якую ставіў перад сабой аўтар, — выкрыць за-ганы калгаснага ладу. Што датычыцца калга-саў увогуле, то А* Макаёнак супраць іх нічога не меў, але прайсці міма адмоўных бакоў кал-гаснай сістэмы і некаторых кіраўнікоў, якіх гэтая сістэма параджала, не мог.
Мінуў той час, калі калгасам прызначалі канкрэтныя даты хлебаздач дзяржаве. Болын таго, славіўся той калгас, той раён, а значыць і яго кіраўнікі, якія датэрмінова спраўляліся з выкананнем абавязковых паставак. Зразумела, што ўсе кіраўнікі раёнаў шкоупіод ^вджзд "§ пашану да вобласці і падганялі з хлебапастаў-камі сваіх падначаленых — старшынь калгасаў. 3 гэтай жа прычыны і каб выхваліцца адзін перад адным кіраўнікі калгасаў і райкамаў пус-каліся ў махлярствы, абы толькі быць у перада-віках.
Менавіта такіх «перадавікоў» паказаў нам Андрэй Макаёнак у вобразе старшыні райвы-канкама Сцяпала Васільевіча Каліберава. Стар-шыня райвыканкама — гэта не першая паса-да Каліберава. Да гэтага ён працаваў у Мінску і займаў там высокае месца. Дднак пасля не-калькіх парушэнняў быў паыіжаны ў пасадзе і накіраваны ў раён.
Калібераў робіць выгляд, што ен чалавек вы-сокіх маральных прынцыпаў, што ўсё робіць толькі згодна з законам. На самой справе гэта беспрынцыповы чалавек, прыстасаванец і бал-батун. У Каліберава няма належнай адукацыі, ён не валодае ніякай спецыяльнасцю, аднак у ролі кіраўніка адчувае сябе вел ... Читать дальше »

Бывай здаровы, мужыцкi народзе,
Жывi ў шчасцi, жывi ў свабодзе
I часам спамянi праз Яську свайго,
Што загiнуў за праўду для дабра твайго.
К. Калiноўскi

Барацьбiтом за разняволенне, роўнасць, нацыянальнае адраджэнне Беларусi з'яўляецца правадыр паўстання 1863—1864 гг. Канстанцiн Вiнцэнт Калiноўскi. Нарадзiўся ён у шляхецкай сям'i на Гродзеншчыне ў вёсцы Мастаўляны (зараз тэрыторыя Беластоцкага ваяводства ў Польшчы). Вучыўся ў Свiслацкай гiмназii i на юрыдычным факультэце Пецярбургскага унiверсiтэта. Атрымаўшы званне кандыдата права, К. Калiноўскi вяртаецца на радзiму, дзе разам з паплечнiкамi В. Урублеўскiм (будучым генералам Парыжскай камуны) i Ф. Ражанскiм наладжвае выпуск першай беларускай газеты "Мужыцкая праўда". Упершыню на роднай мове ў ёй апавядалася аб праўдзе, у чаканнi якой так збалелiся сялянскiя сэрцы. Невялiкая па фармаце, газета нагадвала лiстоўку-заклiк, у якой на адным цi двух баках папяровага лiста лацiнскiмi лiтарамi друкаваўся тэкст. Усяго ў 1862—1863 гг. выйшла сем нумароў газеты (спачатку ў Беластоку, потым у Вiльнi), падпiсаных псеўданiмам К. Калiноўскага "Яська — гаспадар з-пад Вiльнi". Разгортваючы карцiны народнага бяспраўя, крыўд, рэкруцкiх павiннасцей, газета ў даступнай форме паказвала антынародную сутнасць царскай палiтыкi i суда, тлумачыла прычыны сацыяльнай няроўнасцi, выкрывала грабежнiцкi характар сялянскай рэформы 1861 г., дараванай царом Аляксандрам II — "вызвалiцелем". Суд, на думку К. Калiноўскага, быў толькi дадатк ... Читать дальше »

У развiццi прагрэс. публiцыст. лiтаратуры пасля рэформенага часу асаблiвая роля належыць К.К. (1838-1864). К.К. быу не толькi мужным рэвалюцыянерам, барацьбiтом, кiраунiком паустання 1863 г. на Беларусi, але i таленавiтым публiцыстам. Выхадзец з шляхецкай сямьi, ен пад уплывам блiзкага знаемства з жыццем простага народа, а таксама пашыраных грамадскiх насторояу з юнацкiх год пранiкся вострай ненавiсцю да сацыяльнага i нацыянальнага прыгнету. Вялiкi уплыу на фармiраванне яго светапогляду аказала вучоба у Пецярбургскiм унiверсiтэце (1856-1860), якi скончыу з атэстатам кадыдата права. У час вучобы пазнаёмiуся з рэвал. лiтаратурай. У 1860 г. вяртаецца на радзiму i уклучаецца у актыуную работу па падрыхтоуцы паустання. З мэтай рэвал. агiтацыi i прапаганды у 1862 г. ен разам са сваiмi сябрамi па барацьбе выдае нелегальную газету "Мужыцкая прауда". Гэта была першая белар. газета. Яна друкавалася як лiстоука-адозва. Выйшла 7 нумароу. Артыкулы, якiя умяшчалiся у газеце, -- яскравы узор рэвалюц. публiцыстыкi. Газета выкрывала царiзм, паказвала антынародную сутнасць яго палiтыкi, грабежнiцкi характар рэформы 1861г. Газета патрабавала знiшчэння самауладства, памешчыцкага землеуладання, перадачы улады у рукi народа, а зямлi тым, хто яе апрацоувае. Адзiны спосаб дабiцца гэтага сялянам -- узняцца на барацьбу. Заклiк да рэвалюц. барацьбы, да актыунага змагання супраць прыгнятальнiкау народа, за яго сацыяльнае i нацыянальнае вызваленне складае асноуны пафас усiх выступленняу Ясокi, гаспадара ... Читать дальше »